سازشناسی | پرویز منصوری

قسمتی از کتاب سازشناسی پرویز منصوری:

. . .  ساز وسیله ای برای بیان و اجرای موسیقی است. به عبارت دیگر هر وسیله ای که بتواند صوت موسیقی به مفهوم اعم تولید کند ساز نامیده میشود.

تعداد سازها بسیار زیاد و نا محدود است به طوری که نمیتوان بدون دسته بندی کردن آنها حتی ساز های مهم تر را شناخت‌. در این دسته بندی ساز ها در چند رده مختلف قرار میگیرند:

الف) ساز هایی ک تولید صدا در اعمال توسط سیم یا زه صورت میگیرد. این دسته خود ب چند دسته کوچک تر تقسیم میشوند.

1. دسته ای که سیم به وسیله کشیدن(زخمه زدن) با انگشت و مضراب، تولید صوت می‌کند، مانند: تار، گیتار و غیره (سازهای زهی زخمه ای).
2. دسته ای که سیم به وسیله کشیدن آرشه، صوتی حاصل می‌کند، مانند: ویولون، کمانچه و غیره (سازهای زهی آرشه ای).
3. دسته ای که با کوبیدن وسیله چکش مانندی بر روی سیم، صوتی از آن حاصل می‌شود، مانند: سنتور (سازهای زهی کوبشی).
4. دسته ای که با کوبیدن «چکش» روی سیم، به وسیله مکانیکی انجام می‌گیرد، مانند پیانو (سازهای زهی شستی دار).

ب) ساز هایی ک صوت در آنها در نتیجه دمیدن هوا حاصل میشود. این دسته نیز به نوبه خود به چند دسته کوچک تر تقسیم میشوند.

1. دسته ای از سازها که از جنس چوب (یا آبنوس) ساخته شده اند، مانند: فلوت، کلارینت(غره‌نی) و غیره (سازهای بادی چوبی).
2. دسته ای از سازها که از جنس مس، برنج یا حتی نقره ساخته شده اند، مانند: ترومپت، ترومبون و غیره (سازهای بادی برنجی).
3. دسته ای از سازها مانند پیانو، که دارای شستی هستند و حصول صوت با دمش هوا به وسیله الکتیریکی یا مکانیکی انجام می‌گیرد،  مانند: ارگ، آکاردئون و غیره ( سازهای شستی دار بادی).

پ) ساز هایی که صوت در آنها در نتیجه کوبیدن حاصل میشود. تعداد و انواع این ساز ها بسیار زیاد است و به طور کلی همه را جزو ساز های ضربی به حساب می‌آورند.

1. دسته ای که بر روی آنها پوست کشیده شده است و با دست یا چوب بر آن می‌کوبند، مانند: تیمپانی، نقاره، دایره و غیره.
2. دسته ای که بر هر دو سطح بالائی و پایینی آن پوست کشیده شده و خود ساز را به شکل استوانه ای ساخته اند و با دست یا چوب به یک طرف یا هر دو طرف می‌کوبند، مانند: دهل، طبل بزرگ نظامی، طبل کوچک و غیره.
3. دسته ای چند، که ساز در اساس از دو تکه چوب یا فلز ساخته شده استکه هر دو به هم کوبیده می‌شود، مانند: سنچ، قاشقک و غیره.
4. و بالاخره دسته ای که به وسیله کوبیدن چکش بر روی تیغه های فلزی زنگوله و غیره، اصواتی مخصوص و زنگوار حاصل می‌شود، مثل: مثلث و غیره.

ت) امروزه علاوه بر انواع بالا ساز های دیگری هم ساخته شدند که مهم ترین دسته های جدید ساز های الکترونیک هستند که در این کتاب جداگانه از آنها بحثی نمی‌شود.   . . .